De belangrijkste oorzaken en invloedsfactoren van stress en burn-out kunnen worden samengevat in MOTIFF:
- Maatschappij
De wereld waarin we leven, en dat mag je ruim interpreteren. De economie, de markt, de samenleving, de politieke context… - Organisatie
Het geheel waarmee gewerkt wordt. Denk bijvoorbeeld aan de leiding van het bedrijf, het hogere management, de vestigingen, de onderafdelingen, filialen… - Team
De groep waar je deel van uitmaakt, zoals de collega’s, de afdeling, het direct of middle management. - Individu
Jijzelf als persoon, je patronen, krachten en kwaliteiten. Ook je keuzes, twijfels en angsten beïnvloeden je stressniveau. - Familie
Je gezin, vrienden en zelfs je sociaal steunnetwerk kunnen je stressniveau bepalen. - Fysiek
Je fysieke omgeving, zoals de buurt, je kantoor, het huis, de natuur…
Elk van deze actoren speelt een rol in het ontstaan, in stand houden en oplossen van stress. Er is niet één schuldige, en tegelijk is iedereen medeverantwoordelijk.
In de bedrijfscontext zijn professionals vooral bezig met de OTI in MOTIFF. De maatschappij is er, maar kan enkel onrechtstreeks meegenomen worden in het beleid, namelijk hoe de organisatie op de maatschappij reageert. De familie is niet de verantwoordelijkheid van de organisatie, maar wel een factor waarmee rekening kan worden gehouden bij individuele inschattingen.
- Organisatorisch niveau;
- Teamniveau;
- Individueel niveau.
In onderstaande tabel vind je een overzicht van mogelijke symptomen of kenmerken van stress en burn-out op elk niveau.
Concrete en chronische oorzaken van stress
Niet alleen chronische problemen of klachten kunnen tot stress leiden, maar ook concrete gebeurtenissen kunnen een trigger zijn. Denk maar aan:
- De coronacrisis, op maatschappelijk vlak;
- Nieuwe, vervangende technologie, op organisatorisch vlak;
- Een plots ontslag of nieuwe aanwerving, op teamniveau;
- Verbouwingen, op individueel vlak;
- Een overlijden, op familiaal of sociaal vlak;
- Een lawaaierige nieuwe collega op kantoor, op fysiek vlak.
Vaak zijn deze gebeurtenissen onverwacht of meer belastend dan verwacht. Er speelt onzekerheid, verdriet, kwaadheid, of angst op. Het is interessant om te zien hoe verschillend mensen hiermee omgaan. De ene heeft het er bijzonder moeilijk mee, de andere trekt er zich weinig van aan. Hoe iemand reageert op dergelijke gebeurtenissen hangt sterk af van de persoonlijkheid en ook wel van het sociale, financiële of fysieke vangnet.
Naast concrete oorzaken zijn er echter ook chronische oorzaken. Zaken die op de achtergrond spelen en blijven spelen. Ze verhogen het algemene stressniveau, maar worden vaak niet meer meegeteld, want ‘ze horen er al bij’. Enkele voorbeelden:
- Smartphones die voortdurend onze aandacht opeisen, op maatschappelijk vlak;
- Prestatiedruk, op organisatorisch vlak;
- Inefficiëntie of slechte communicatie, op teamniveau;
- Iedereen steeds een plezier willen doen, op individueel vlak;
- Een zorgbehoevende ouder, partner of kind, op familiaal of sociaal vlak;
- Een lawaaierig kantoor, op fysiek vlak.
We zien dat bij burn-out vooral naar concrete gebeurtenissen als oorzaak wordt verwezen. Vaak is dat slechts de druppel. De veerkracht is bij mensen met burn-out al chronisch verminderd door allerlei aanslepende factoren en vroegere concrete gebeurtenissen. De elastiek staat op springen en dat ene extra duwtje was er te veel aan.
