Alles of niets. Gebeurt wanneer iemand een uitspraak doet over een gehele groep van mensen, situaties, kenmerken, enz. in een poging een denkbeeld in een vorm te brengen die waar is voor elk relevant ding. Een bepaald gegeven wordt dus volledig verruimd of beperkt. Je kan universal quantifiers herkennen aan het gebruik van de woorden nooit, niemand, nergens; altijd, overal, alles, iedereen, helemaal, absoluut.

Voorbeelden van universal quantifiers

• ‘Je hebt me nooit graag gezien.’
• ‘Hij is altijd te laat.’
• ‘Er is niemand die mij begrijpt.’
• ‘Het is helemaal verkeerd gelopen.’

Uitdaging van een universal quantifier

De coachtechniek van het bevragen van de Generalisatie metamodel-patronen doe je door net dat ene woord in vraag te stellen. Je kan ook het tegendeel overdrijven. Hierbij zorg je er net voor dat de gemaakte overtreding niet in de wedervraag wordt genoemd. De uitdaging kan ook geconcretiseerd worden.

• Zij is het nooit met mij eens. Uitdaging: ‘Nooit?’ of ‘Was er echt geen moment waarbij jullie op één lijn lagen?’
• Ik ken daar niemand. Uitdaging: ‘Niemand?’ of ‘Is er daar echt geen enkele persoon die je kent?’
• Mijn collega’s zijn allemaal lui. Uitdaging: ‘Allemaal?’ of ‘Welke collega’s in het bijzonder?’

Modale operatoren, ook wel modale hulpwerkwoorden genoemd, geven een bepaalde houding van limiterende noodzakelijkheid aan ten opzichte van een bepaalde situatie. De belangrijkste Nederlandse hulpwerkwoorden zijn: hoeven, kunnen, moeten, mogen en willen.

Voorbeelden van modal operators

• ‘Als je vooruit wil in het leven, moet je afzien.’
• ‘Je kan niet het een en het ander willen.’
• ‘Tegen zo mensen moet je direct zijn.’
• ‘In dit bedrijf kan je geen carrière maken.’

Soorten modal operators

In het metamodel onderscheiden we twee soorten modale hulpwerkwoorden:

• Noodzaak (Necessity)
  Onder de categorie noodzaak vallen onder andere moeten, niet mogen en nodig hebben. Ze geven weer dat een persoon iets moet doen of niet moet doen. Vaak zit er een wens in: Als het gebeurt dan voel ik me lekker. Soms ligt er een goede reden of wetmatigheid aan ten grondslag, zoals: ‘Je moet dagelijks eten en drinken’. Maar ook dingen die niet altijd opgaan, zoals: ‘Je moet naar mij luisteren’.
• Mogelijkheid (Possibility)
  Onder de modale hulpwerkwoorden van mogelijkheid vallen onder andere (niet) kunnen, (niet) lukken, (niet) mogelijk zijn, (niet) in de gelegenheid zijn, (niet) horen en de kans (niet) krijgen.

Uitdaging van een modal operator

Met de uitdagingen is het de bedoeling dat degene die vaak ‘ik moet, ik kan niet, ik mag niet…’ zegt, gaat nadenken over zijn of haar beweringen. Bij beiden kan je het modale werkwoord herhalen: ‘moeten?’ ; ‘kan je dat niet?’

Noodzaak: Wat gaat er mis als…? ; Wat als je het toch doet?
Bvb. Je moet altijd klaarstaan voor je kinderen. Uitdaging: Wat gaat er mis wanneer je vanavond een keertje niet klaarstaat?

Mogelijkheid: Wat weerhoudt je? of Wat belet je?
Bvb. Ik kan niet veranderen van werk. Ik mag nooit mijn zin doen. Uitdaging: Wat houdt je tegen?

Een vooronderstelling verwijst naar een aanname die als vanzelfsprekend wordt beschouwd en die niet expliciet wordt uitgesproken. Cruciaal is dat de ontkenning van de uitspraak de vooronderstelling niet verandert: ‘Ik wil het opnieuw doen’ en ‘Ik wil het niet opnieuw doen’ betekenen in beide gevallen dat de persoon het al eens eerder heeft gedaan.

Er is een onderscheid tussen een vooronderstelling en zinnen waarvan de betekenis iets impliceert. De zin “De president werd vermoord” impliceert dat de president dood is, terwijl de tegenstelling “De president werd niet vermoord” niet het tegengestelde is. Hij kan immers nog springlevend zijn of een natuurlijke dood zijn gestorven.

Voorbeelden van vooronderstellingen

Stuur je me een kopie door van het rapport wanneer je het klaar hebt?

Uitdaging van vooronderstellingen

Een vooronderstelling kan uitgedaagd worden door het vermoeden uit te spreken.

Vraagstelling: door deze verborgen vooronderstelling expliciet te bevragen. Je denkt dus dat ik verantwoordelijk ben voor het schrijven van dat rapport?

Voorbeelden:

• ‘Ik wil het niet opnieuw doen.’ Uitdaging: Hebt u het al eens eerder gedaan?
• ‘Mijn vrouw is zwanger.’ Uitdaging: Hebt u een vrouw?
• ‘Mijn man is net zo lui als mijn zoon.’ Uitdaging: Betekent dit dat uw zoon lui is? (twee andere vooronderstellingen in deze zin: De persoon heeft een man en een zoon)